28 december, 2014

249 - De schrijver ontvangt thuis


Zoals Artistiek Bureau een tijdje geleden tweette: Eerste drukken zijn saai en doorsnee. In alle gevallen heb ik desalniettemin liever een eerste druk dan een tweede druk, maar verder zijn eerste drukken op zichzelf inderdaad niet het meest opwindende dat je je kan voorstellen. De praktijk leert echter dat zeker van hedendaagse schrijvers een eerste druk via boekwinkeltjes.nl of antiqboek.nl nogal eens goedkoper te krijgen is dan een latere druk nieuw in de boekhandel. Dat levert dan - hoe saai en doorsnee ook - uiteindelijk toch een leuk rijtje eerste drukken op de plank op.

Er zijn natuurlijk wel manieren om je eerste drukken vervolgens wat boeiender te maken. Bijvoorbeeld door ze te laten signeren: dat is wat mij betreft een mooie aanvulling op mijn liefhebberij van boekenverzamelen. De afgelopen maanden is er heel wat afgesigneerd in mijn boeken door verschillende schrijvers: mijn laatste berichten over Adriaan van Dis en Meir Shalev lieten dat al zien.

Het punt is dat ik het toch wat lastig vind om met een grote stapel bij een auteur aan te komen als hij ergens aan het signeren is. Soms ga ik dan drie keer in de rij staan om telkens een boek of vijf te laten signeren tot de stapel op is. Het zal duidelijk zijn dat dit handiger kan.

Kijkend door mijn boekenkast bleek ik in de afgelopen jaren van de schrijver Marcel Möring een respectabele hoeveelheid boeken te hebben verzameld: ruim 30 stuks. Destijds werd ik gegrepen door zijn roman In Babylon en dat was het boek wat mij een lange fascinatie voor deze schrijver gaf. Zoals Rob Schouten in een recensie na het verschijnen van het boek schreef: "Mörings verhaal wordt bevolkt door prachtige, onvergetelijke karakters, die zonder hun verhalen op elkaar af te stemmen het sprookje van hun collectieve ballingschap schrijven (...) 'In Babylon' is een prachtig en rijk boek, een parel van verbeelding tussen zoveel boeken van flauwe realisten en monomanen. Zo'n boek dat niet ieder jaar verschijnt."

Zoals dat gaat leidde dit tot een verzameldrift rondom deze schrijver. En Möring is redelijk makkelijk te verzamelen: aardig wat publicaties: een enkele bijzondere uitgave en met enige regelmaat een nieuw boek. De bijzondere uitgaven waren bijvoorbeeld nieuwjaarsgeschenken, cadeau-uitgaven of lezingen die in een kleine oplage werden uitgegeven. Een uitgave van De kotzker die verscheen als bijlage van de krant De Morgen. De novelle Nachtzwemmen als speciale uitgave van Dunnet Computers.  De lezingen Reizen zonder gids, Naakt en namaak in de literatuur, Sample-god in cyberspace en Het verdriet van Drenthe. Het nieuwjaarsgeschenk Bederf is de weg van alle vlees. Het luisterboek van Modelvliegen. Met enige moeite wist ze allemaal bij elkaar te krijgen en zo bleek ik op een goede dag een lange rij Mörings te hebben, die natuurlijk allemaal nog een handtekening nodig hadden.

Ik besloot daarom om het maar eens over een andere boeg te gooien: in plaats van te wachten op een signeersessie waar ik dan bedremmeld in de rij ging staan met teveel boeken, heb ik Marcel Möring gemaild met de vraag of ik niet eens bij hem langs kon komen om mijn tas vol boeken te laten signeren. Dat was gelukkig geen probleem, en zo zat ik een tijdje later aan de keukentafel van de schrijver te babbelen over Rotterdam, boeken en het leven van een schrijver. Onder het genot van een goede kop koffie in de fraaie keuken.

Het leukste was toen we de stapel boeken één voor één oppakten, bekeken en becommentarieerden voordat ze werden gesigneerd. Natuurlijk was ik heel tevreden met de verzuchting dat ik wel heel veel had (en zelfs een aantal uitgaven die Möring zelf niet kende). We kregen het even over haar: op het omslag van het luisterboek staat een Möring zonder haar, maar inmiddels is de haardos weer terug. Boeiend was natuurlijk vooral om te horen hoe de schrijver aankeek tegen de kritiek op een aantal van zijn boeken. Marcel Möring is niet een schrijver die goed ligt bij de recensenten. Helaas zijn boeken als Dis en Louteringsberg niet van het niveau In Babylon en dus wordt Möring nogal eens afgeserveerd in recensies. Maar dat maakt Möring nog niet tot een slechte schrijver, zoals veel van zijn boeken en verhalen laten zien. En dus bestaat mijn boekenkast voor een substantieel deel uit werk van Möring. En heb ik toch maar eens vriendelijk maar dringend gevraagd wanneer er weer nieuw werk van hem verschijnt. Dat zit eraan te komen, zo beloofde hij bij het afscheid. Ik wens hem de kwaliteit van In Babylon toe, maar verwacht wel dat hij dat boek niet nog een keer schrijft: een schrijver moet zich blijven vernieuwen.

En zo heb ik toch weer een mooi verhaal bij een rijtje op zichzelf niet zo spannende eerste drukken. En begint het aantal gesigneerde boeken in mijn bibliotheek tegen de 300 aan te lopen, wat ook geen verkeerd aantal is...

26 november, 2014

248 - Adriaan van Dis in Rotterdam

Het zijn deze weken de signeerweken: nadat ik al een stapel boeken had laten signeren door Meir Shalev was het nu de beurt om een bezoek te brengen aan Adriaan van Dis. De setting was weer hetzelfde: een boekhandel, stoelen en twee stoelen voor de schrijver en de interviewer. Maar de setting was ook heel anders. Hoewel Boekhandel Blankevoort (waar Meir Shalev voorlas) best een grote boekhandel is, viel het natuurlijk in het niet bij het formaat van Donner. En de 49 stoelen in Amstelveen waren er in Rotterdam toch beduidend meer. Adriaan van Dis is nu eenmaal bekender dan Meir Shalev, hoewel dat wat mij betreft zeker niet het geval zou hoeven te zijn.

Het was de eerste keer dat ik in Donner op de nieuwe locatie was. Gelukkig kan je er nog steeds dwalen, zoals in het oude pand. En gelukkig liggen de boeken er nog net zo smakelijk en toegankelijk bij als eerst, zodat je in een permantent staat van verleiding bent als je daar rondloopt. Ik moest nog behoorlijk doorlopen naar achteren voordat ik de ruimte vond waar het interview en het signeren zouden plaatsvinden. Het was er al druk toen ik kwam, en met het bekende publiek voor dit soort bijeenkomsten: gemiddeld wat hogere leeftijd, bovengemiddeld vrouw. En iedereen met het nieuwe boek van Van Dis stevig in de hand geklemd, wachtend op het signeermoment.

Dat laatste gold natuurlijk weer niet voor mij. Want ik had zoals altijd een tas bij me met daarin de oogst van de afgelopen jaren. Het was namelijk al een paar jaar geleden dat ik de laatste keer de gelegenheid had om boeken te laten signeren door Van Dis. En toen had hij als overmaat van ramp ook nog eens last van zijn arm, zodat er geen echte handtekening inzat. De gestempelde boeken had ik bij mij, met de ambitie deze alsnog te laten voorzien van een echte handtekening.

Maar eerst werd er geïnterviewd. De interviewster was Maria Heiden, een oude vriendin van Van Dis. Ik bedacht me daar pas dat ik thuis nog het door haar samengestelde boekje De Schrijversmarkt had staan waar ook nog wel een handtekening in had gekund. Dat had ik dus beter moeten voorbereiden.

Het interview met de schrijver liep gesmeerd. Je hoeft eigenlijk helemaal geen vragen te stellen aan Van Dis, hij praat toch wel. Hij had de groene tas bij zich die hij eigenlijk al jaren bij zich had waar niet veel meer in zat dan een klein opschrijfboekje en een lijstje met passages uit zijn boek om voor te lezen. Maar elke vraag die Maria Heiden stelde was aanleiding voor Van Dis om eindeloos uit te wijden over zaken die min of meer met de vraag samenhingen, maar eigenlijk een aaneenrijging waren van grappige en treffende anekdotes over zijn moeder, het boek en hemzelf. De man is een geboren verteller en het publiek hing dan ook aan zijn lippen. Maria Heiden heeft niet meer dan vier vragen gesteld, maar desondanks duurde het interview ruim een half uur. Een paar fragmenten staan hieronder.


Daarna was het tijd voor vragen uit de zaal. Er waren enkele inhoudelijke vragen over het boek, maar er ontstond een pijnlijk moment toen voorin de zaal een jonge vrouw opstond die vroeg waarom Van Dis tijdens De wereld draait door zo nadrukkelijk Ali B. zat te negeren. En dat terwijl hij zelf aangaf er moeite mee te hebben als zijn moeder hem negeerde. Van Dis was oprecht verbaasd en probeerde zich eruit te redden door aan te geven dat Ali B. en hij dikke vrienden waren en dat ze samen heel goed kunnen rappen. Maar dat was niet voldoende, want de vrouw bleef erbij dat hij Ali B. negeerde. Toen de vraag de derde keer werd herhaald greep de leiding van Donner in, maar Van Dis keek intussen alsof hij erg spijt had dat hij naar deze bijeenkomst was gekomen.

Gelukkig was het kort daarna tijd om te signeren. De boeken die ik bij mij had waren een beetje een rariteitenkabinet. Dat vond Van Dis ook, want bij het zoveelste boekje dat ik voor hem neerlegde, verzuchtte hij "alweer een feesteditie. U heeft ook werkelijk alles". Dat had ik eerder van hem gehoord en ook deze keer kon ik verzekeren dat ik nog niet alles had, maar wel bijna. Ik zoek immers nog de uitgave van Stichting de Roos van zijn hand. Maar de rest van mijn bezit heeft hij inmiddels gezien en voorzien van een handtekening.

Naast het gebonden exemplaar van zijn nieuwe roman had ik voor hem onder meer de lezing Ode aan het rijm van de Mercator Pers, de feesteditie van De Wandelaar, de genummerde uitgave van Indische Duinen en het luciferboekje Het laatste boeket. Die laatste was nog een uitdaging want door het formaat was er nauwelijks ruimte om een handtekening te zetten. Maar het lukte en als beloning kreeg ik er een bloemetje bijgetekend.

En zo ben ik weer helemaal bij met al mijn uitgaven van Van Dis. Hij verpersoonlijkt voor mij het plezier van de verzamelaar: een boeiende man om naar te luisteren, die toegankelijk en plezierig schrijft. Om de zoveel jaar een nieuwe roman maar tussendoor tal van uitstapjes naar publicaties in kleine oplagen, met bijzondere vormen of op een andere manier lastig te vinden en dus leuk om te verzamelen. En om de zoveel jaar een moment om hem te ontmoeten en even kort met hem te praten. Ik denk dat ik nog wel een tijdje bezig blijf met Van Dis. En ik weet zeker dat er nieuwe uitgaven aankomen, want hij vertrouwde het publiek toe dat hij net voor het verschijnen van zijn roman 90 bladzijden uit het manuscript had geschrapt, die hij nu toch maar als korte verhalen ging uitventen.... Laat de bibliofiele uitgaven maar komen!

06 november, 2014

247 - Shalev signeert in Amstelveen

Soms heeft het zin om namen van favoriete auteurs op social media in te voeren in het zoekscherm. Zoals Meir Shalev, die al heel lang een van mijn favoriete schrijvers is. Want daardoor ontdekte in onlangs dat hij maar liefst twee dagen in Nederland was ter gelegenheid van het verschijnen van zijn nieuwe boek. De vorige keer dat hij in Nederland was, ter gelegenheid van zijn toen verschenen boek, was in 2011. Helaas was ik toen niet in de gelegenheid om die bijeenkomsten bij te wonen.

En dus meldde ik mij in Amstelveen, bij Boekhandel Blankevoort. Een prachtige winkel, waar met pijn en moeite 49 stoelen waren neergezet. De eigenaar vertelde enthousiast over de avonden die hij organiseerde, waar toch elke keer weer tussen de 30 en 50 mensen op afkwamen. Ik was blij met zijn initiatief, want in mijn handen had ik een nogal zware tas met daarin al mijn boeken van Shalev die al heel lang wachtten op een handtekening van hun geestelijk vader.

Shalev werd geïnterviewd door zijn vaste vertaler Ruben Verhasselt. En Shalev bleek vervolgens de begaafde verhalenverteller die hij ook in zijn boeken is. Een vraag van Verhasselt leidde meestal tot een wijdlopig antwoord, waarin van alles en nog wat aan de orde kwam en waarin we ook de mens Shalev beter leerden kennen. Shalev was overigens erg complimenteus over Verhasselt. Hij liet weten dat zijn Nederlandse vertaler fouten in het oorpsronkelijke Hebreeuws van zijn boeken vond die Shalev zelf en zijn Israëlische uitgever niet hadden gevonden. Daarnaast bekende hij dat als hij een boek schreef en vastzat in het verhaal, hij Verhasselt belde met de vraag wat er in het volgende hoofdstuk ging gebeuren... Het belangrijkste was dat Verhasselt het ritme van het verhaal van Shalev kon vasthouden. Om dat te illustreren, werd een stukje gezamenlijk voorgelezen.

Een paar punten dan nog uit het gesprek: het blijkt dat de boeken van Shalev behalve in Israël vooral populair zijn in Rusland en Nederland. Zijn nieuwste boek Een geweer, een boek, een boom en een vrouw is kennelijk anders dan zijn andere boeken, extremer in het verhaal en ook hoe de mensen worden beschreven. Het verhaal gaat over een crime passionel in de jaren '30 van de vorige eeuw en een bloedwraak 70 jaar later. De verteller, Ruth, is bijbelonderwijzer. Dat waren de ouders van Shalev ook. In Israël zegt dat niets over iemands religie: in Israël zijn bijbelonderwijzer niet per se religieus, de Bijbel is immers onderdeel van de nationale cultuur en wordt om die reden onderwezen.

In het werk van Shalev is de Bijbel erg bepalend. Gevraagd door een bezoeker waarom dat is, antwoordde Shalev dat de Bijbel de basis van de cultuur is die bij hem hoort, als Jood. Maar daarnaast is de Bijbel ook bepalend voor de cultuur van de wereld. Wat wij kennen als het Oude Testament is ook de basis van het Christendom en van de Islam.

Een andere bezoeker vroeg of Shalev wel eens de controle over de hoofdpersonen in zijn boeken verloor, dat deze een eigen wil kregen. Maar dat gebeurt niet. Shalev haalde Henry Fielding aan, die had gezegd dat de boeken zijn koninkrijk zijn en dat hij de regels bepaalt. Personages in boeken zijn net acteurs: ze willen altijd een grotere rol. Shalev vertelde dat hij een keer een personage helemaal uit een boek had gehaald omdat die teveel aan zichzelf en zijn eigen belang dacht en niet het boek diende. En dat mag niet in het koninkrijk van Shalev.

Aan het einde van de avond konden de bezoekers hun nieuwe Shalev laten signeren. En daar kwam ik, met mijn 17 titels: alle romans van Shalev, zijn twee kinderboeken, de essaybundels, een voorpublicatie en een verhaal gepubliceerd in door de Vereniging ter Bevordering van Kennis van het Hebreeuws. Shalev trok wel een verbaasde wenkbrauw op, maar signeerde uiteindelijk alles voor mij.  Ik haalde vervolgens ook met deze actie het bericht dat Boekhandel Blankevoort op de eigen facebookpagina plaatste. En zo werd het een mooie avond, en telt mijn boekenverzameling intussen 284 gesigneerde werken.

25 september, 2014

246 - Tweede generatie boekentekort

Afgelopen week hoorde ik een vertrouwd geluid uit de mond van mijn dochter komen. En ook de intonatie was vertrouwd: lichte, maar aanzwellende paniek in het vooruitzicht van een desastreus moment. Ik heb dit vaak gedacht en ook vaak gezegd, en nu hoor ik het ook haar zeggen. 

Waar gaat het over? Natuurlijk om de uitspraak "ik heb geen boeken meer om te lezen!". Nu is dat technisch gesproken niet waar, want er liggen boeken genoeg in haar kamer. Maar het gaat er natuurlijk om dat er een eind dreigt te komen aan het stapeltje nog te lezen boeken. Er liggen geen verse boeken meer klaar. Straks is de laatste pagina omgeslagen, en wat dan? Hoe kan deze peilloze leesleegte overkomen worden?


Ik herinner (opa vertelt-modus aan) dat ik ook veel van dat soort momenten heb gehad. Een te kleine voorraad boeken is een doembeeld voor een bibliofiel. En dan gaat het natuurlijk om eigen boeken want een bibliotheek is (a) te ver weg en (b) niet open als je een boek nodig hebt en (c) stelt rare eisen, zoals dat boeken teruggebracht moeten worden. En digitale boeken kan ook niet want je moet (a) iets vast te houden hebben, (b) een boek dient geroken te worden en (c) er dient een knispering te horen te zijn bij het omslaan van de bladzij (en niet een raar geluid zoals 'woesj' op de iPad). Dat betekende dat ik al heel snel als arme student te vinden was in tweedehands boekwinkels waar veel boeken voor weinig te koop waren. En dan de sport om tussen het oud papier daadwerkelijke literatuur te vinden, zodat de geest weer verrijkt en gestimuleerd kan worden. Net zoals ik later, als forens, wel eens halverwege een treinreis uit de trein sprong om een boek te gaan kopen, als bleek dat mijn boek uit was, ik nog een reis te gaan had maar geen voorraad letters bij mij had. De gedachte aan geen boek bij de hand is immers onverdraaglijk.

Zo begon het: in die eerste fase ging het echt alleen om de inhoud en niet om hoe het boek eruitzag. Gevlekt, leesvouwen in de rug, ezelsoren: het maakte weinig uit want het ging erom dat de letters binnen bereik kwamen. Pas na verloop van tijd - toen het budget het toe ging laten - ging de kwaliteit er toe doen. Eerst de mooie boeken, toen hardcovers en vervolgens eerste drukken. Langzaam maar zeker werden boeken alleen nog maar gekocht als ze in de juiste uitvoering waren. En op zich was de verlanglijst lang genoeg: er was altijd wel een boek van dat lijstje in een mooie eerste druk beschikbaar bij De Slegte (†), bij Aioloz (†) of bij een ander antiquariaat (vaak ook helaas al †). Toen was de verslaving al lang een feit. En de rest is geschiedenis, zoals trouwe lezers van dit blog weten.

Mijn dochter zit op dit moment nog ruimschoots in fase 1, met een lichte neiging naar fase 2. Het gaat om de inhoud van de boeken. Het maakt niet uit of het een versleten Penguin pocket in de dertigste druk is: als het maar een kwaliteitsboek is. Maar in een enkel geval worden er al eisen gesteld aan de uitgave zelf. En daarom werd onlangs de Limited Edition box met gebonden boeken van John Green bezorgd, met daarin twee gesigneerde exemplaren. Evenals een box van de Millennium-trilogie. Hoe het uitzag met John Green? Nou, ongeveer zo denk ik... (zie filmpje. Er is geen enkele gelijkenis met de hoofdpersonen in het filmpje trouwens. Geen enkele).

Maar vooralsnog dient de boekenhonger gestild te worden. En deze seniorbibliofiel voelt dat natuurlijk haarfijn aan. Na het slaken van de wanhoopskreet toog ik daarom onmiddellijk naar de dichtsbijzijnde kringloopwinkel om in de afdeling Engelse boeken te grasduinen. Tien minuten later was ik € 8,50 lichter en 9 boeken rijker: Aldous Huxley, Alice Walker, John Irving en nog een paar in dat genre. Dit biedt in elk geval weer voor een paar dagen rust.

De jongedame zelf heeft ook niet stilgezeten en is op creatieve wijze op zoek naar nog meer boeken. En het leuke is: er worden dingen ontdekt die ik zelf niet wist. Zoals de Boekenzolder in Leiden. Een project waarbij een hele zolder volstaat met, tja, boeken dus. En deze boeken mogen gratis afgehaald worden. Uiteraard met een maximum (7 boeken per keer) en bovendien zijn ze gestempeld, zodat ze niet vervolgens alsnog verkocht worden maar herkenbaar zijn als Boekenzolder-boeken. Een soort bookcrossing, maar dan anders. In elk geval zijn er plannen gemaakt voor een snel bezoek aan de Boekenzolder, en uitaard moet senior mee. Want dat betekent dat er in elk geval 14 boeken worden veiliggesteld. Met de 9 boeken van de kringloopwinkel zijn dat er 23. Dat geeft toch al bijna tot de herfstvakantie rust.

Maar waarom, zo hoor ik u denken, put de jongedame niet uit de rijke bibliotheek van senior met 2500 titels? Is deze soms verboden terrein en wordt er onzorgvuldig met boeken omgegaan? Dat is uiteraard niet het geval. Maar de boeken in die bibliotheek zijn (a) van senior, en dus niet van junior en het gaat er volgens haar om eigen boeken te hebben en (b) verschilt de smaak van junior van die van senior (hedendaagse Engelse en Amerikaanse literatuur versus Nederlandse en niet-Engelse Europese literatuur en (c) dienen de boeken voor haar in het Engels te zijn en niet vertaald te zijn. Niet dat ik uitsluitend vertaalde boeken heb, maar kennelijk toch te veel.

Het is een mooie ontwikkeling om te zien. Het bibliofiele-gen blijkt toch erfelijk te zijn (hoewel ik dat al wist via mijn oom, het is een familiekwaal). Ik weet dus al waar het heen gaat: de versleten Penguins van de Boekenzolder zullen over tien jaar vervangen zijn door glanzende hardbacks van hedendaagse Engelse auteurs, gesigneerd uiteraard en junior zit dan net als senior nu fanatiek te bieden op diverse veilingen om dat laatste ontbrekende stukje in haar collectie te kunnen vinden. Ik sla het allemaal met veel genoegen gade.

05 september, 2014

245 - Blok, blok en blokken

Van Perkamentus kreeg ik een fraai cadeau ter gelegenheid van mijn tienjarig jubileum als blogger: het boek De handel en wandel van de boekenjood van Ewoud Sanders. Een prachtig boek, uitgegeven in eigen beheer door Sanders (en natuurlijk gesigneerd!) waarin de historie van de boekenjoden wordt geschetst: straatboekhandelaren in Nederland van 1750 tot 1950.

Sanders weet de straatboekhandelaren een gezicht te geven. Letterlijk, doordat hij een aantal bekende boekenjoden expliciet beschrijft en hun handel analyseert. Maar ook figuurlijk, door aan de hand van details en anekdotes deze verdwenen beroepsgroep in de herinnering terug te roepen.

Het wordt duidelijk dat voor veel boekenkopers de boekenjoden onontbeerlijk waren. Net als in de betere antiquariaten waren er die veel verstand van de markt hadden en voor vaste klanten in staat waren bijzondere boeken te vinden, of aan te bevelen waarvan zij dachten dat het in de bibliotheek van de klant paste. Dit gold in het bijzonder voor de dynastie van de familie Blok: drie generaties boekenjoden die in Den Haag en Amsterdam werkzaam waren. Bijzonder was dat de kramen van Blok op het Binnenhof stonden, en op die manier bestonden hun klanten onder meer uit staatslieden, parlementariërs en hoge ambtenaren. Maar ook van Vincent van Gogh is gedocumenteerd dat hij op die manier zijn boeken kocht. Sanders laat zien hoezeer zij werden gewaardeerd om hun specialisme, maar ook hoe hard de concurrentie met andere handelaren was. En er zijn natuurlijk de anekdotes over goede en slechte deals. Net als ik deed met het boek van Everitt zocht ik wat de beschreven boeken tegenwoordig zouden moeten kosten. Een voorbeeld: rond de eeuwwisseling verkocht Jozef Blok een exemplaar van Adriaen van der Doncks Beschryvinge van Nieuw-Nederlant uit 1655 voor tien gulden aan Nijhoff. Toen Nijhoff prompt betaalde voelde Blok zich bekocht: het was voor het eerst dat Nijhoff niet afgedongen had. Hetzelfde boek werd in 2005 voor $60.000 verkocht bij Christie's.

Al met al een tijdsbeeld dat weemoed oproept: wat jammer dat die tijd voorbij is en dat er geen kans meer is om bij de boekenjood te snuffelen en mooie vondsten te doen. Simon, David, Jozef en David Blok junior hebben hun stempel op het vak gedrukt en gelukkig is dat nu geboekstaafd (lees nog wat recensies hier en hier)

Toevalligerwijs las ik op hetzelfde moment een ander boek over een boekhandelaar die Blok heette: Blok, de boekhandelaar van mijn vader door Jan Brokken. Deze Blok was geen boekenjood en ook niet verwant aan die Blok-dynastie. Huib Blok was een oer-Rotterdamer van gereformeerde huize die vanaf de grond een gerenommeerde boekhandel opbouwde. Het boek van Brokken is verschenen als gelegenheidsuitgave bij het jubileum van de Koninklijke Boekverkopersbond in 2012. Ondanks dat ik geen boekhandelaar ben, heb ik gelukkig wel een exemplaar met de aanbeidingsbrief bijgevoegd: "Jan Brokken schreef met Blok het levensverhaal van een vader, een boekverkoper, een Rotterdammer en een man die met beide benen in de twintigste eeuw stond".

Net als het boek van Sanders is ook het boek van Brokken een meeslepend verhaal geworden over de historie van het boekverkopersvak. Een tijdsbeeld, een inkijkje in het klimaat en de cultuur van die tijd. En behalve de naam en het feit dat het om boeken gaat, lijken er maar weinig overeenkomsten tussen de boekenjoden en Huib Blok te zijn. Maar toch zijn er raakvlakken: Huib Blok was in de Tweede Wereldoorlog één van de leiders van het verzet in het Westen, hij werd gearresteerd en overleefde Dachau. In Dachau tekende hij de pui van zijn winkel, zoals hij het later zou bouwen. Die tekening uit Dachau siert het omslag van het boek.

De aanleiding voor Brokken om het boek te schrijven was dat Huib Blok bevriend was met zijn vader en wekelijks boeken kwam afleveren. Brokken kwam dus vaak in de winkel van Blok en kende hem persoonlijk. Hij sprak ook met oud-medewerkers van Blok en dat levert naast een schets van de boekhandel an sich, een persoonlijk portret op van een wat dominante, maar deskundige en betrokken boekhandelaar die zich steeds wist aan te passen aan de ontwikkelingen van de tijd.

Maar de tijd is genadeloos. De tijd voor boekhandels is slechter (Blok verkocht zijn winkel in 1980) en boekenjoden zijn er niet meer. Daarom is het mooi dat dergelijke boeken verschijnen om deze historie voor het vergeten te behoeden en een klein monument op te richten voor de betrokkenen. Voor de boekenliefhebber een feest om te lezen: het gaat immers om degenen die ons voorzien van onze dagelijkse behoefte aan bedrukt papier. Ik ben na het lezen van het boek van Brokken in mijn bibliotheek gaan kijken of ik tenminste één boek had dat ooit bij boekhandel Blok was gekocht, maar helaas ontbreekt dit. Na het lezen van dit boek vind ik eigenlijk dat ik als eerbetoon aan Blok tenminste één voormalig boek uit zijn winkel moet hebben. Gelet op zijn omzet in al die jaren zou dat toch niet al te moeilijk moeten zijn...

Nog één laatste associatie tot slot. Door al die historie over handelaren met de naam Blok moest ik denken aan het boek van Bordewijk: Blokken. Behalve de titel is er geen overeenkomst, want het gaat niet over boeken of boekhandelaren. Maar het is een boek dat zowel Huib Blok als David Blok meerdere keren in de winkel of de kar moeten hebben gehad. Zouden ze bij het lezen van de titel hebben geglimlacht en even aan zichzelf hebben gedacht?

28 juli, 2014

244 - Avonturen van een schatzoeker, een eeuw later

De afgelopen dagen heb ik intens genoten van het boek van Charles Everitt, The adventures of a treasure-hunter. A rare bookman in search of American History. Voor wie het even niet bij de hand heeft, het boek is hier integraal online te lezen.

Dit boek is een weergave van wat ik allemaal in mijn blog had willen schrijven, dit zijn de avonturen waar ik van smul en waarvan ik hoop dat ik ze mag meemaken. Ook al speelt het boek zich af in de jaren 1898-1950, het soort van gebeurtenissen die Everitt beschrijft doet zich volgens mij nog elke dag voor. Ik doe in elk geval mijn best om dit blog er het bewijs van te laten zijn.

Everitt leefde in de tijd dat catalogi per post werden opgestuurd en vervolgens werden de bestellingen per post gedaan. Dan konden er zomaar weken voorbijgaan tussen het uitbrengen van de catalogus en de bestelling. Nu krijg ik catalogi in mijn mailbox en het is mij meer dan eens gebeurd dat ik een mail binnenkreeg, opende, snel zocht naar een aantal auteurs die ik verzamel en als ik dan vrijwel per kerende mail mijn bestelling had gedaan te horen kreeg: "u bent helaas te laat, het boek is al verkocht". De tijd die nodig is om achter het net te vissen is teruggebracht van weken naar seconden, maar het resultaat is nog steeds hetzelfde.

Een mooi voorbeeld van veranderende tijden is zijn verhaal over Bruce Cotten, een verzamelaar van materiaal over North Carolina. Everitt beschrijft enthousiast zijn in eigen beheer uitgegeven boekje Housed on the third floor waarin Cotten over zijn verzameling praat. Dit soort egodocumenten zijn er veel, denk bijvoorbeeld aan het boekje van Robert Gaarlandt waarin hij over zijn Bordewijkverzameling praat of de boekjes van Arthur van Schendel en Walter Benjamin waarin ze beschrijven wat ze tegenkomen als ze hun bibliotheek uitpakken. Everitt sluit zijn betoog over dit boekje af met de opmerking "Just in case I have whetted your appetite for a copy of Housed on the third floor, let me say that you won't find one; this is on its way to becoming rarer than any North Carolina item it lists". Maar we zijn 65 jaar verder en er is internet. Eén muisklik van mij verwijderd op Abebooks.com vind ik maar liefst 8 exemplaren aangeboden. De prijs begint vanaf €160, een gesigneerd exemplaar is te koop voor €260.

Ik heb tijdens het lezen van het boek voortdurend geschakeld tussen de tekst en mijn zoekmachines. En natuurlijk, het handelaarsleven van Everitt zou in deze tijd totaal anders zijn geweest. Hij schrijft twee pagina's over hoe moeilijk het is een origineel exemplaar van Washington Irving's boek The Rocky Mountains te vinden (vandaag zijn er twee exemplaren beschikbaar, inclusief uitvouwbare kaarten: €700 en €1100). Een fantastisch verhaal over George W. Kendall's Narrative or the Texan-Santa Fe Expedition waarvan hij ontdekt dat de 7e editie unieke extra informatie bezat die hij vervolgens overal opkoopt. Everitt: "We must have done a thorough job, because I haven't seen a seventh edition of Kendall in the last five years". Internet: vandaag wordt een 7e editie aangeboden voor €900 met de opmerking: "The seventh edition may be more sought after than the first edition as each volume has an additional chapter and the first volume includes an appendix". Kennelijk aangeboden door iemand die Everitt heeft gelezen. Even verderop: een mooi verhaal over Debrett's The book of common prayer uit 1789 dat voor een verzamelaar het laatste boek uit een serie was en vermoedelijk door hem gestolen werd, en later (met kerst) weer terugbezorgd. Het is vandaag te koop voor €4500. Vervolgens hoe hij van een bookscout aan wie hij overduidelijk een hekel heeft A gazetteer of the States of Illinois and Missouri kocht voor $20 en doorverkocht voor $450 (in 2012 werd in Parijs een exemplaar geveild voor €900). En zo gaat het maar door. De romantiek van het speuren vervangen door het surfen aan de keukentafel. Het zou een leuke maar dure verzameling zijn: alle in het boek van Everitt genoemde boeken bij elkaar zoeken.

In het boek doet Everitt geregeld een oproep om je ogen open te houden in 'junkstores' en afgelegen boekwinkels. Want daar bevinden zich de mooiste schatten. Het boek staat dan ook vol met verhalen over boeken die hij voor een dollar kocht en soms dezelfde dag zonder met zijn ogen te knipperen doorverkocht voor €750. En het wordt natuurlijk alleen maar erger als er wat jaren overheen gaan: een boekje van Joel Palmer, Journal of travels over the Rocky Mountains. De paperback uit 1847 kocht Everitt voor 25 cent en is nu €5500 waard. Met zichtbaar plezier beschrijft hij gevallen waarin ontwetende handelaren hun eigen boeken terugkopen. Zoals een eerste druk van Moby Dick, die kocht hij voor 50 cent in de aanbiedingenbak en verkocht hij een paar dagen aan later aan dezelfde winkel terug voor $300 (hetzelfde boek is nu te koop voor prijzen tussen de €21.000 en €45.000).

Uit het eerdergenoemde boekje van Cotten haalt Everitt trouwens wel een mooie passage aan, namelijk waarom iemand boeken verzamelt:
Book collecting, whether an acquired taste of an acquired nuisance, is in either case acquired. It develops by degrees and passes through numerous forms and phases, rather curious to look upon. At first you only want certain sorts and kinds of books and reject unnumerable volumes that in after years you are violently seeking. You only by degrees overcome your own prejudice and dislikes and gradually find yourself including and exploring in ever larger fields. Then there is always, and for a long time, a struggle, when you realize that the disease has really gripped you; and numerous determinations are made to stop this thing entirely and not permit yourself to be classed with those mildly deranged people who collect things. There are collectors of buttons, tobacco tags, boxes, inkstands, clocks, corks, pins, paperweights, dog collars, and almost everything on the face of the earth (...). Notwithstanding, I have persevered and have insisted that book collecting is superior to all other forms of the disease, though I was shocked and had some misgivings one day upon being introduced tot a man in New York who collected only books written by one-eyed man.
Prachtige beschrijving! Vooral de observatie over "reject unnumerable volumes that in after years you are violently seeking" is heel herkenbaar. En er zijn meer mooie quotes, over antiquars bijvoorbeeld en over de waarde van een boek met herinneringen zoals Everitt dit keer zelf heeft geschreven (p. 125).
Every dealer who does not die broke (say one in five hundred) makes occasional big killings. Like me in these pages, he remembers and tells about the jackpots. Averaged out over a business lifetime, the killings melt down to a living wage, sweetened by the adventure of the chase. (...) Fundamentally a bookseller or any dealer in antiquities has no capital, no equipment, nothing but his knowledge.
Ik kan er in elk geval geen genoeg van krijgen. Of het nu het boek van Everitt is, of van Nicholas Basbanes, Lawrence Goldstone of John Baxter: zelfs al ken ik bijna geen van de in hun boeken genoemde titels en staat hun verzamelgebied ver van het mijn af, hun passies, hun blijdschap en hun verdriet zijn hetzelfde als die van mij. Allemaal herkenning dus en daarom zo prachtig om te lezen. Lees dit boek, en begrijp wat er omgaat in het denken van de boekenliefhebber.


15 juli, 2014

243 - Tien jaar bloggen

Vandaag is het exact tien jaar geleden dat ik startte met het bijhouden van boekenweblog. Een decennium lang bloggen... Tijd voor een melancholische terugblik. En ik ben niet de enige, ik zie opvallend veel bloggers die dit jaar hun blogdecennium vieren: dezedeze, deze, deze en deze om er willekeurig vijf te noemen. Het lijkt allemaal heel lang, maar het bloggen zelf bestaat intussen twintig jaar, dus het eerste decennium hebben we met z'n allen gemist.

Natuurlijk is 10 jaar een periode van getallen: 243 berichten (ja, ik doe het rustig aan. Ik moet namelijk ook nog boeken kopen en lezen), 140.000 bezoekers en 303 reacties op mijn berichten. Maar wie is die lezer dan: U bent 40,7 jaar oud in elk geval, veel meer informatie verschaft het web niet.

Deze 10 jaar is ook de periode waarin ik (volgens LibraryThing) 990 boeken kocht waarvan ik vele via dit blog aan de lezers heb voorgesteld. Het eerste boek van die 990 dat ik kocht was - hoe toepasselijk - Brieven zonder grieven van Adriaan van Dis. Ik kocht het op de dag dat ik mijn eerste blogbericht schreef, op 15 juli 2004. In de jaren daarna heb ik de lezer op de hoogte gehouden van mijn speurtocht naar uitgaven van Adriaan van Dis, die ik inmiddels complet in mijn kast heb staan. En ik heb daarnaast veel geschreven over Nescio (18x), Bordewijk (14x), Boudewijn Büch (10x) en de helaas overleden Hugo Brandt Corstius (7x). Van al deze auteurs zocht ik specifieke titels, en ik heb in die 10 jaar veel gejuicht, als ik zeldzame titels op de kop tikte, veilingen won en met de felbegeerde boeken in mijn hand stond.

En dat is natuurlijk het fijne van een blog. Ik kan hier verhalen vertellen over boeken: waar ik ze koop, hoe ik ze vind, waarom ik er zo blij mee bent en wat ze bijzonder maakt, maar ook over boeken die ik niet koop, misloop, kwijtraak of over het hoofd zie, in de wetenschap dat er eindelijk mensen zijn die dat ook interessant vinden. Want dergelijke mensen zijn er niet veel in mijn directe omgeving. En met wie moet ik dan mijn boekenavonturen delen? Dat doe ik met mijn lezers, onder wie veel boekenbloggers zijn met wie ik een warme passie deel en van wie ik ook met veel plezier hun schrijfselen lees Boekengek (helaas al een jaar stil), Perkamentus, Nick ter Wal, Danny Habets en vele anderen. Het zijn volhouders, want het valt toch niet mee om te blijven schrijven, ook al gaat het over de mooiste passie die er is. Veel blogs doven daarom langzaam uit.

Dus ik ben mijn 140.000 lezers dankbaar. Dankbaar dat ze uithouden met verhalen over bibliofiele uitgaven in kleine oplages, zoektochten naar incunabels, mooie vondsten voor een euro op boekenmarkten, bezoekjes aan antiquariaten in London, New York, Berlijn en Parijs, verhalen over signeersessies en veilinghuizen en bovenal met verhalen over boeken die veilig opgeborgen staan in mijn eigen bibliotheek op de zolderverdieping van mijn huis, veilig afgeschermd tegen zonlicht en vingers van mensen die niet weten hoe ze met boeken moeten omgaan. Ik ben dankbaar voor mijn slechtsgelezen bericht en natuurlijk voor mijn bestgelezen bericht en voor het bericht met de meeste reacties.

Heeft het me allemaal nog wat opgeleverd? In elk geval lezers, leuke reacties, maar ook gratis boeken, uitnodigingen voor bijeenkomsten en contacten in de boekenwereld. Zonder dit blog zou mijn boekenverzameling niet zijn geweest wat het nu was. Het was een goede impuls om daar er op 15 juli 2004 (een bewolkte dag, waarop het ongeveer 18 graden was, en tevens de geboortedag van Walter Benjamin die een klassieker over bibliotheken schreef) mee te starten.


23 juni, 2014

242 - Per ongeluk gekocht

Mei en juni zijn altijd moeilijke maanden voor een boekenverzamelaar. Dan verschijnen namelijk de catalogi van de voorjaarsveilingen van Bubb Kuyper, Burgersdijk en Niermans en Van Stockum's, mijn favoriete veilinghuizen. Drie catalogi met over het algemeen een mooie collectie boeken: teveel keuze voor mijn budget. En dus besteed ik de tweede helft van mei over het algemeen aan het lezen, omcirkelen en weer schrappen van nummers van de drie veilingen. Vervolgens breng ik dan mijn biedingen uit, via internet natuurlijk om niet te verdwalen in allerlei prijsopdrijvingen. En dan maar wachten op de uitslag, ik heb er regelmatig in dit blog over geschreven: successen en teleurstellingen.

Mijn drie delen op een rijtje
Deze keer had ik biedingen gedaan bij Burgersdijk en Niermans en Bubb Kuyper. In beide gevallen had ik echter te laag geboden op alle lots en ik had mij al verzoend met de gedachte dat ik mijn pijlen moest richten op de najaarsveilingen. Totdat ik een brief kreeg van Bubb Kuyper met de mededeling dat ik lot 60 van veiling 60 had gewonnen: Thomas Frognall Dibdin's A Bibliographical Antiquarian and Picturesque Tour in France and Germany (London, printed by the Shakspeare Press for the author, 1821). Drie delen van dit massieve werk van Dibdin! Kennelijk had ik hier een eerdere bieding op gedaan die ik had vergeten en tot mijn verrassing - en mijn grote plezier - was ik de nieuwe eigenaar van dit bijzondere werk geworden.

Dibdin, welke boekliefhebber kent die naam niet. De dominee Thomas Frognall Dibdin (1776-1847) die naast dominee ook bibliothecaris was voor de Earl of Spencer (waarvoor hij een uitvoerige meerdelige catalogus van zijn bibliotheek schreef) is vooral bekend van het boek The Bibliomania or Book-Madness (1809). Maar hij schreef nog veel meer boeken over boeken, bibliografie, verzamelen, bibliofilie en dus ook bibliomanie. Grappig genoeg stond hij ook bekend om zijn uitbundige gebruik van voetnoten, soms zelfs van een pagina lang (of meer) wat het lezen van zijn boeken niet bevorderde. En tragisch is dat zijn nauwkeurigheid niet al te hoog was, zodat het gebruik van Dibdin als bron voor bibliografische gegevens niet aan te bevelen is. Maar zijn enthousiaste schrijfstijl maakt veel goed.

Dibdin had een fascinatie voor het geschreven woord en niet voor niets werd hij de bedenker van het woord bibliomanie. Hij was dan ook mede-oprichter van de Roxburghe Club, de eerste bibliofiele vereniging in 1812 (website). En hij vond dan ook dat zijn boeken er altijd prachtig moesten uitzien. Hij verloor daarom structureel geld op de productie van zijn boeken, en als zijn geldschieters om betaling kwamen vragen dan kondigde hij eenvoudigweg een nieuw project aan waar hij dan mee aan de slag ging. Op die manier ontstond een lange lijst van Dibdin-producties. Met de lyrische beschrijving van boeken en bibliotheken in deze Bibliographical tour als voorbeeld: 
The first view of the contents of this second room is absolutely magical. Such copies, of such rare, precious, magnificent and long-sought after impressions! 
Aldus Dibdin over de Koninklijke Bibliotheek in Parijs. Deze reis op het continent was trouwens in opdracht van diezelfde Earl of Spencer, met de opdracht boeken voor hem aan te kopen. Dat deed hij met verve, zoals op 3 augustus 1818 toen hij een aantal incunabels van Virgilius kocht: "one of the most, cautiously and delicately-conducted negotiations in the annals of bibliographical diplomacy". Dibdin is natuurlijk niet de enige verzamelaar die verslag heeft gedaan van zijn expeditie om boeken te kopen. In 1834-1835 ging baron W.H.J. van Westreenen op reis naar Engeland om boeken te kopen en ook zijn reisverslag is in een boek vastgelegd. En van recentere datum het verslag van Leona Rostenberg en Madeleine Stern over hun naoorlogs boekenreis naar Europa onder de titel Old books in the old world: reminiscences of book buying abroad.

Ik vind het wel aardig om eens te kijken hoe zijn tijdgenoten keken naar Dibdin. Allereerst een vermelding in The Gentleman's Magazine and Historical Chronicle van 1818 waarin - zoals trouwe lezers weten - de rubriek Review of new publications staat opgenomen. Zo ook in het decembernummer, waar we lezen dat:
"The Rev. Mr. Dibdin has returned form his Bibliographical Tour upon the continent; and we understand that the fruits of his long journey are likely to appear under the title of A Bibliographical, Antiquarian, and Picturesque Tour in Normandy, France and Germany (...) This Tour will, it is said, consist of a Series of Letters, and be printed in the same form, and with the same beauty, as his Bibliographical Decameron, to which it is intended to be a companion. (...) We presume that, in due time, a Prospectus of this interesting work will be given to the Publick; as we learn that already a Circular is distributed among the Author's select friends, and especially among the Roxburghers - though we do not pledge ourselves with absolute certainty upon this latter point".
Eén van de vele illustraties
Wat een aankondiging! En het boek verscheen inderdaad in "the same beauty" als bijvoorbeeld zijn Bibliomania. Na het verschijnen was overigens niet iedereen enthousiast. Een recensent in Contemporary Public Characters (1825):
"The last work of Mr. Dibdin has recently been published, and is entitled A Bibliographical, Antiquarian, and Picturesque Tour in France and Germany. It is published at the enormous price of eleven guineas, and contains a number of beautiful engravings; but much of the literary part is uninteresting to all those who have not a passion for scarce editions". 
Ook in The London Christian instructor, or, Congregational magazine (maart 1822, pp. 130-131) was men kritisch, vooral omdat Dibdin ook op de zondag genoot van het leven op het continent en onvoldoende kritisch was over het vermaak op die dag:
"That this should be said by a clergyman, not in the moment of hilarity, but when gravely writing a book likely to pass into the hands of all the higher class of society in this country, and to be handed down to posterity, is extraordinary and painful (...) Shame on you, Mr. Dibdin, you injure your church and ought to be reproved, if not by the Bishops, by the Roxburgh Club." 
Overigens is ook tegenwoordig nog wel kritiek op Dibdin te lezen. Zoals bij Achille van den Branden, die over Bibliomania schrijft:
"Ik zou dit boekje nog niet aan mijn hond ter lezing aanbieden. Ergerlijk toch hoe elk gesloten milieu, in casu bibliofielen, zijn eigen helden heeft die blind op een voetstuk worden gezet. Ik vind: Dibdin kan niet schrijven en heeft niets te vertellen dat een zinnig mens niet zelf zou kunnen bedenken"
Maar gelukkig was er nog The European Magazine, and London Review (1821, vol. 79 (juni), pp. 526-530) waarvan de recensent positiever was:
 "Previous to the publication of his very entertaining romance, called the Bibliomania, which strewed many a flower in the unalluring patyh; alsmost every work connected with this branch of study, was truly dull, stale, and unprofitable; form former authors viewing it in too partial a light. It appeared tot them, as if such writings could not be otherwise than heavy (...). Mr. Dibdin's Tour partakes indeed, as it's Title specifies, of a triple character, and it must be evident to all , that to produce three volumes of such a description, must not only require extensive reading and ability, but a continual flow of spirits, softened with a strain of sentiment (...). In all these points our author seems to be qualified for this undertaking. (...) The embellishments in this division of the work are too beautiful to be passed without praise, and perhaps never before was any book in this subject so appropriately and so very exquisitely adorned. (...) In summing up our sentiments on this very amusing and highly instructive book, we shall neither be long nor laboured (...) there are light bowers for the young, solid book-wisdom for the old, anecdotes for the general reader, and the most beautiful drawings and engraving for the artist."

Een beetje beschadigd... 
En dit "amusing and highly instructive book" staat nu in hardcopy voor mij. Met de prachtige illustraties van George Lewis. Helaas wel wat beschadigd; van twee delen van de drie hebben losse omslagen. De vroegere ex libris hebben pogingen van eerdere eigenaren om ze te verwijderen niet overleefd, ze zijn beschadigde achtergebleven. De opdruk op de rug is bij deel 3 verdwenen en het leer is gebarsten. Maar de boeken zitten nog stevig ingebonden. En de kenner ziet linksonder op de foto een bijzondere ex libris c.q. sticker namelijk met de vermelding van Gerrit Komrij! De andere twee delen ontberen deze vermelding, maar kennelijk is een van mijn Dibdins voorheen onderdeel geweest van de bibliotheek van Komrij. Die al eerder door Bubb Kuyper was geveild trouwens, en inderdaad staat deze Dibdin daar onverkocht tussen (nr. 35 van catalogus 57). Toen was de verwachte prijs €300-€500, nu stond het op de veiling voor €150-€250. In tweede instantie heb ik dus een mooi onderdeel van de bibliotheek van Gerrit Komrij weten te kopen.

Ik had al eerder aangekondigd het pad op te gaan van boekreparatie, namelijk toen ik de eerste druk van Nescio's Dichtertje, de Uitvreter, Titaantjes kocht (ook al bij Bubb Kuyper en ook al beschadigd). Op advies van Nick ter Wal kwam ik bij Henk Linde terecht, maar het heeft nog niet tot een reparatie geleid (dat ligt aan mij, ik was te lui om de reis naar Nootdorp te maken). Maar binnenkort ga ik dus met een grotere stapel naar Henk dan gepland: ook mijn Dibdin's mag hij onder handen nemen. En de beschadigingen leverden mij een lagere prijs op de veiling op (ik kocht de set inclusief veilingkosten voor €223, een onbeschadigde set doet rond de €500). Ik weet niet wat de reparaties gaan kosten, maar ik hoop dat ik dan nog steeds kan zeggen dat ik een verstandige aankoop heb gedaan! Maar als ik er financieel niet slim aan heb gedaan, wat zou dat. In mijn bibliotheek staan de vier delen van The Bibliomania or Book-madness uit 1903; de uitgave van de Bibliophile Society in Boston in een oplage van 483 exemplaren nu geflankeerd door de drie delen van A Bibliographical Antiquarian and Picturesque Tour. Ik kijk er naar en kan bijna niet geloven dat ik zoveel bibliofiele rijkdom gewoon maar in een Billy op zolder heb staan en elke dag tot mijn beschikking heb.


17 juni, 2014

241 - Welkom Piet Calis en Ralf Mohren

Tot mijn niet geringe verbazing wordt dit blog nog wel eens gelezen door anderen dan mijzelf. Lezers die net als ik van boeken houden, lezers die van verzamelen houden of mensen die niet zo heel goed kunnen googlen en per ongeluk op mijn weblog komen. Sinds afgelopen zaterdag prijs ik mij gelukkig dat ik twee lezers heb die echt kunnen schrijven en waartussen voor zover ik weet geen enkel ander verband bestaat dan dat ze op een zaterdagmiddag samen met anderen in de tuin van het pand van uitgeverij Meulenhoff aan de Herengracht in Amsterdam stonden.

Het zat zo. Op een goede dag kreeg ik een mail van uitgeverij Meulenhoff met daarin de aankondiging van een blogevent, "een inspirerend event exclusief voor boekenbloggers". Aangezien het leven van een boekenblogger betrekkelijk saai is en ik ook wel eens wat van mijn soortgenoten wilde zien, heb ik mij ingeschreven. Op het programma stonden verschillende activiteiten, maar de nauwkeurige kijker had natuurlijk ook al opgemerkt dat in het hoekje van de uitnodiging een goodiebag staat afgedrukt. Aangezien Meulenhoff een mooi literair fonds heeft wekte dat, in combinatie met de mogelijkheid om weer eens heerlijk naar Amsterdam te gaan, eveneens mijn belangstelling.

En zo kwam het dat ik even voor twee uur aansluit in een lange rij voor het pand van Meulenhoff, waarna we eenmaal binnen ons konden inschrijven. Er stonden twee tafels met boeken klaar - dat was vast onderdeel van de goodiebag vermoedde ik, en ik liet alvast mijn ogen over de titels gaan om een keuze te kunnen maken: ik zag spannende boeken, romantische boeken en gelukkig ook wat literaire werken, waaronder het boek van Piet Calis over het leven van Vondel.

In de rij stonden opvallend veel vrouwen. Van de ongeveer 60 aanwezigen schat ik dat er ongeveer 50-55 vrouw waren. En tot mijn verbazing ook nog heel erg jong. Niet dat jonge mensen niet lezen (gelukkig wel!) maar ik vroeg mij af wat hun boekenbloghistorie was.

(c) http://www.hendrik-jandewit.nl/2014/06/ontwapenend/
Niet al te lang daarna werd ik vergast op een boekenclubbijeenkomst over het boek Tijgers in de nacht van Fiona McFarlane, geleid door de Meulenhoff uitgeefster Maaike le Noble die ook het boek had aangekocht. Het was interessant te horen welke afwegingen waren gemaakt om het boek uit te geven en hoe gekozen werd voor o.a. het omslag. Tijdens het introductierondje van de groep bleek al snel wat het profiel van de aanwezigen was. Diverse boekenbloggers waren rond de 20, sommigen blogden pas een half jaar. Een enkeling blogde al een jaar of twee. Ik voelde me erg senior toen ik moest bekennen dat mijn blog dit jaar tien jaar bestaat.

Na een workshop recensieschrijven van Marieke Groen was het tijd voor de boekenbloggersborrel in de tuin van Meulenhoff. En daar stonden aan tafeltjes diverse auteurs op de bloggers te wachten. Onder hen was tot mijn grote verrassing Piet Calis, een icoon van de literatuur en zomaar op een toevallige zaterdagmiddag in Amsterdam te spreken. Piet Calis, inmiddels 78 jaar oud, vertelde dat hij tegenwoordig de oudste op het boekenbal is en daarom de dans mag openen. Ook vertelde hij met veel plezier hoe zijn schoolboeken voor literatuuronderwijs zo goed verkochten, dat hij vervolgens genoeg inkomen had om boeken te kunnen schrijven die hem echt interesseerden maar die niet zouden verkopen. Eén ervan - die volgens mij behoorlijk verkoopt - lag op tafel: zijn biografie van Vondel. Ik herinnerde mij dat ik die ook bij de ingang van Meulenhoff had zien liggen, in een klein stapeltje. Ineens was ik bezorgd dat andere boekenbloggers dat boek voor mijn neus zouden wegkapen, dus voor de zekerheid ging ik ondertussen het boek halen, om ter plekke een handtekening van Piet Calis te krijgen.

En dat lukte. Met veel plezier signeerde Calis het boek en de zaterdag bij Meulenhoff werd nog veel zonniger dan hij al was: in mijn goodiebag zat in elk geval een door Piet Calis gesigneerde biografie van Vondel: hoeveel weelde kan een mens verdragen? En wat is Calis een aardige man: vriendelijk, belangstellend en alle tijd nemend voor een gesprekje met de aanwezigen.

Een tafeltje verder liep ik Ralf Mohren tegen het lijf. Hij vertelde over zijn debuutroman Tonic die in januari 2015 verschijnt. Het verhaal van een alchoholverslaving en wat dat doet, en hoe je er weer van afkomt. Nadat we een aantal titels van alcoholische romans uitgewisseld hadden, vroeg ik naar de titel van zijn boek. Volgens Mohren is tonic een geliefd drankje onder ex-alcoholisten. Als eenmaal helder is dat er niet meer gedronken kan worden, wacht een leven van frisdrank. En op een gegeven moment komt de Spa rood je oren uit, dan blijkt Tonic een drankje te zijn met nog iets van een bite. Vanaf nu zal ik Tonicdrinkers niet meer op dezelfde manier bekijken...

Zowel Piet Calis als Ralf Mohren schreven mijn blogadres over dat op mijn badge stond, met de belofte mijn blog te lezen. Als zij dat dezelfde dag hebben gedaan, hebben ze dit bericht gemist. Maar zo niet, dan heet ik ze bij deze van harte welkom op dit blog. Een debuterend romancier met hopelijk een grote toekomst en de gelauwerde Piet Calis als lezers op mijn blog. Een sneuper kan het slechter treffen.

En o ja, er mochten drie boeken in de goodiebag. Naast Calis' Vondel verdwenen dan ook Rayuela van Julio Cortázar en De opkomst en ondergang van grootmachten van Tom Rachman erin. Deze laatste mededeling dient geen ander doel dan u allen stikjaloers te maken. Laat ik afsluiten met de hoop dat vele uitgeverijen het voorbeeld van Meulenhoff zullen volgen. Ik ben wel in voor een middagje verrassingen!

15 mei, 2014

240 - Wat kost een bibliofiel werk?

Bibliofiele uitgaven zijn wat mij betreft het leukst om te kopen. Vaak zijn ze met aandacht gemaakt door een liefhebber van mooie uitgaven. Bijzonder papier, speciale typografie en ook nog eens in een kleine oplage die ze een zekere exclusiviteit geeft: ik ben er gek op.

De vraag is natuurlijk wat de handelswaarde van zo'n uitgave is. Niet elk werk in een kleine oplage is meteen waardevol. Uiteindelijk gaat het om vraag en aanbod: als niemand het wil hebben, is het sowieso niets waard. En verder spelen zaken als kwaliteit en gebruikte materialen een rol. En natuurlijk de staat waarin het verkeert. Maar het blijft allemaal tamelijk willekeurig. Vorige keer schreef ik hoe ik de speciale uitgave van Caesarion kocht. De vraagprijs was €275 maar op de veiling ging het boek weg voor €160. Maar is het boek überhaupt 160 of 275 euro waard? Of heb ik geld weggegeven aan een hype, waar ik over een paar jaar maar een paar tientjes voor terugkrijg als ik het ooit verkoop?

Iets vergelijkbaars geldt voor andere bibliofiele werkjes. Neem nu de uitgaven van Stichting de Roos, een erkende bibliofiele reeks boeken. Wat vraag je daar nu eigenlijk voor? Dat kan nogal uiteenlopen: op boekwinkeltjes.nl staan 5 exemplaren te koop van de Nowaks van Christopher Isherwood. De prijzen variëren van €25 tot €90, waarbij het exemplaar van €25 wat slijtage heeft. Redelijke exemplaren voor €50 en €90. Datzelfde geldt voor bijvoorbeeld Monsieur Hawarden van Filip de Pillecyn: een exemplaar in nieuwstaat voor €20, een ander exemplaar voor €40. En dat terwijl bij het verschijnen van deze boeken ze vele honderden guldens kosten en rond de eeuwwisseling soms hetzelfde bedrag in euro's waard waren. Maar als de markt krimpt, krimpt ook de waarde van een boek.

Het is nogal willekeurig dus.

Iets opmerkelijks vond ik toen ik recent op zoek was naar een paar bibliofiele werkjes van Van Dis en Wieringa. Bijvoorbeeld het Zonnebloemenlied, een gedicht op een prent gedrukt in een oplage van 60. Dit gedicht schreef Adriaan van Dis in 1988, onder het pseudoniem Jan Balkon. Het was bedoeld voor het clubblad van Nieuw Vredelust (het volkstuinencomplex in Amsterdam). In dat clubblad schreven meer bekende auteurs onder pseudoniem. Dat begon toen in 1986 Christa en Lien Heyting een volkstuin kochten. Ze ontvingen er verschillende schrijvende vrienden en een jaar later ontstond het idee om anoniem voor het tuindersblaadje te gaan schrijven. Dit leidt er uiteindelijk toe dat de zussen Heyting (L.S. Zeeman en Stijn Staak), K. Schippers (K. Tuinders), Hans Ree (H. Koning), Rudy Kousbroek (Jan Salie), Adriaan van Dis en later ook Maarten ‘t Hart (Cor de Niet) van 1987 tot 2000 een substantiële bijdrage leveerden aan het blaadje. Al die jaren zijn ze onontdekt gebleven en later zijn al die bijdragen uitgegeven in het boek Tuin in de branding.
Uiteraard zocht ik als verzamelaar van Van Dis-uitgaven voor dit ene gedicht eerst bij Antiqbook.nl, waar een exemplaar wordt aangeboden voor €55. Dat leek mij wat te gortig, zodat ik de website van de drukker bezocht: de Eikeldoorpers. Daar kon ik deze prent gewoon bestellen voor €32,50.

En dan het verhaal De boom van Tommy Wieringa. Geschreven ter gelegenheid van een Bakenesser avond. Sinds 1997 hield de Stichting Haarlem Boekenstad literaire bijeenkomsten, aanvankelijk in de Bakenesserkerk. Veelal werd een schrijver geïnterviewd naar aanleiding van een recent verschenen boek, soms trad de auteur solo op, soms was er een bepaald thema en werden meerdere schrijvers uitgenodigd. Vaak ontvingen de bezoekers een door een “marginale drukker” in lood gezet en fraai verzorgd uitgaafje naar aanleiding van de desbetreffende avond.

Eerder werden exemplaren op Boekwinkeltjes.nl aangeboden voor €39,50. Dat had ik er misschien nog wel voor over gehad, maar het leek mij toch beter het bij de drukker zelf te proberen. En dat was Bubb Kuyper himself, naamgever aan het vermaarde veilinghuis. Er was een plezierige mailwisseling waaruit bleek dat hij nog een enkel exemplaar had liggen. En ziedaar: het kostte mij slechts €22.

Het is één ding om prijzen te vragen die aansluiten bij de wetten van vraag en aanbod. Maar wat ik niet begrijp is dat in deze tijd van internet, waarbij iedereen overal een boek kan kopen, door antiquariaten prijzen worden gevraagd die fors hoger zijn dan wanneer je ze rechtstreeks koopt bij de drukker/uitgever (waarmee je ook nog eens margedrukkers ondersteunt). Wordt er uitgegaan van de luiheid van de koper? Het geeft in elk geval aan dat het altijd noodzakelijk is om te blijven zoeken. En dat maakt boeken verzamelen natuurlijk ook zo leuk: ook al ben ik veel geld kwijt, ik blijf achter met het gevoel dat ik een goede deal heb gemaakt en bovendien is mijn bibliotheek verrijkt met alweer een paar bijzondere werken.

25 april, 2014

239 - Een mooi boek van Tommy Wieringa

Naast het kopen van veel boeken, moet er af en toe ook ruimte zijn voor het kopen van echt mooie en wat kostbaardere boeken. Het leuke van verzamelen is dat je beide combineert. Zoals wanneer je het complete werk van een schrijver verzamelt: niet alleen de 'gewone' edities die regulier in de winkel verschijnen (wel in eerste druk natuurlijk!) maar daarnaast ook de bibliofiele edities: de werken in kleine oplages of in bijzondere uitvoeringen. Het ene soort koop je zonder met je ogen te knipperen, terwijl je door een winkel dwaalt. Het andere is een kwestie van geduld, geluk en soms hoge investeringen. Samen vormen ze de omvattende verzameling van een schrijver.

Op dit blog heb ik regelmatig verslag gedaan van mijn pogingen het werk van Adriaan van Dis compleet te krijgen (
hier, hier en hier). Ik denk dat ik kan zeggen dat het mij gelukt is Adriaan van Dis te completeren: al zijn titels, allemaal in eerste druk en allemaal gesigneerd. Op één na: de uitgave Kleurlijn, uitgegeven door Stichting de Roos. Maar ook die zal op een dag in mijn boekenkast staan.

Nu van Dis klaar is, werd het tijd om een nieuw project te starten. Dat is Tommy Wieringa geworden. Waarom Tommy Wieringa? Omdat het een groot schrijver is en omdat hij nog een heel schrijversleven voor zich heeft: er valt dus veel te verzamelen. Ik had die keuze al gemaakt voordat hij het boekenweekgeschenk van dit jaar mocht schrijven, dus nu heeft heel Nederland ontdekt dat hij een groot schrijver is. Maar dat maakt het verzamelen uitdagender.

Tommy Wieringa heeft al een aantal bibliofiele uitstapjes gemaakt. Er is een verhaal van hem uitgegeven door de Lojen Deur Pers, de bibliofiele uitgeverij van de naamgever van veilinghuis Bubb Kuyper. Maar nog veel exclusiever dan dit is de speciale uitgave van Caesarion, die in 2009 verscheen. Dit is een uitgave in de "lamellen-band reeks" die werd verzorgd door De Slegte/Polare. In die serie verschenen boeken van o.a. Tom Lanoye, Gerrit Komrij, Erwin Mortier, Stefan Hertmans en dus ook Tommy Wieringa.


Het bijzondere aan deze uitgave van Wieringa is dat deze in een lamellenband is gevat en met de hand is gebonden door Pau Groenendijk, die werkt onder de toepasselijke naam "Mooie boeken". En dus is alles speciaal aan dit boek: de oplage is klein (30 exemplaren), de initialen op het omslag zijn speciaal ontworpen, er is een handschriftfragment aan toegevoegd en het is allemaal met veel zorg en aandacht en liefde gemaakt. En dus is de prijs er ook naar: de catalogusprijs van het boek is € 295.

Gelukkig is er het onvolprezen Catawiki. Ik was erg opgetogen dat het boek daar een paar weken geleden werd aangeboden tijdens één van de wekelijkse veilingen. Dat zou vermoedelijk mijn enige kans in jaren zijn om het boek voor een redelijke (nou ja, alles is relatief zullen we maar zeggen...) prijs te kopen. En na een spannende biedmarathon werd het boek voor € 160 (exclusief veilingkosten) van mij. Net iets meer dan de helft van de cataloguswaarde: ik mocht tevreden zijn. Maar vooral met het feit dat ik een waar kunstwerk bezit, een exclusief boek en nu al het topstuk van mijn Tommy Wieringa-collectie! En zo had ik ineens twee exemplaren van Caesarion, want ik had in New York al de 'uncorrected proof' van de Amerikaanse editie gekocht. En uiteraard schaf ik ook nog de eerste druk van de handelseditie aan, want zo doen verzamelaars dat.
Maar wat een prachtboek is deze uitgave. Dit zijn de boeken waar de verzamelaar van geniet. De wetenschap dat het met liefde en aandacht in gemaakt, dat de details kloppen en dat het vervolgens een boek is waarvan er maar 30 zijn zodat het ook nog eens een erg exclusief bezit is. Tijdens de editie van het Feest der Letteren in De Bijenkorf van dit jaar sprak ik Tommy Wieringa over dit boek. Hij moest er nog een beetje van zuchten en gaf aan dat het heel veel werk was geweest om het boek te maken. Bij elk exemplaar was hij betrokken geweest (al was het maar door het signeren en door het handschrift dat is toegevoegd). Een reden temeer om dit boek te koesteren en te bewonderen...

Naschrift: twee jaar hierna kwam Kleurlijn in mijn bezit. Lees in dit bericht hoe dat ging.

13 april, 2014

238 - Verrassende boekobjecten

Het belangrijkste van het boek is natuurlijk de inhoud: het gaat om het vertelde verhaal, de boodschap, van het boek. Uitgevers zoeken vervolgens bij de publicatie een omslagafbeelding die aansluit bij de inhoud van het boek, zodat de potentiële lezer alvast in de goede sfeer komt. Overigens zijn vormgevers daarbij niet altijd origineel: op de site
Bookalikes (intussen helaas offline) vind je totaal uiteenlopende boeken die gebruik maken van dezelfde opmaak of een vergelijkbare afbeelding. Bibliofielen gaan vaak nog een stapje verder: wij hechten veel waarde aan de uitvoering van een boek. Het gebruikte papier, de kwaliteit van de binding, het lettertype en de illustraties, de drukvorm: alles draagt bij aan de beleving van het boek.

Een heel andere benadering heeft Terry Border gekozen. Deze kunstenaar gebruikt alledaagse objecten en plaatst deze met behulp van ijzerdraad in een bepaalde setting die past bij de aard van het product. In feite vertelt hij met één beeld een kort humoristisch verhaal. Hij doet dit met etenswaren, alledaagse voorwerpen uit de keuken, etc. Hij heeft dit ook toegepast op een aantal boeken: op deze manier drukt hij de inhoud van het boek uit. Ik heb me er erg mee vermaakt. Bijgaand een aantal voorbeelden van zijn boekobjecten.