23 augustus, 2009

179 - Op boekenjacht in Parijs (deel 2)

Nu dan eindelijk het vervolg op de boekenjacht in Parijs. Zoals ik in deel 1 schreef, was ik naar Parijs gekomen met twee doelen: Shakespeare & Company bezoeken en het boek van Jeremy Mercer over Shakespeare & Company daar kopen en laten stempelen. Wie hier pas begint met lezen, dient eerst deel 1 tot zich te nemen om te begrijpen waarom het bezoeken van Shakespeare & Company zo essentieel was en wat de charme van deze winkel is. 

Shakespeare & Company ligt inderdaad op een prachtige locatie tegenover de Notre Dame. En de winkel voldeed aan elke verwachting die ik had: rommelig, vol, sfeervol en verrassend. Nauwe gangetjes, smalle trappetjes en overal boeken, boeken, boeken. Een schijnbaar ordeloze winkel, maar met de kennis over de achtergrond van Shakespeare & Company was dat niet onverwacht. Uiteraard ben ik ook even boven wezen kijken, waar de eerste kamer met bedden en boeken was te vinden (inclusief een bordje dat de boeken op die etage niet te koop zijn). Ik was niet zo brutaal om nog hoger de winkel in te gaan - uiteindelijk was ik toch maar één van de honderden toeristen die dagelijks langskwamen en vond ik niet dat ik zomaar overal naar binnen zou mogen lopen (hoewel men het misschien niet eens zo erg zou vinden). 

Als er één ding duidelijk is, dan is het dat Shakespeare & Company een winkel is om uren in rond te dwalen, zodat elke stapel boeken bekeken kan worden en je je kan laten verrassen door onverwachte vondsten. Er bestaat trouwens een mooi fotoverslag van het bezoek van blogger Kimbooktu aan de winkel in mei van dit jaar. Die geeft een goede indruk van hoe het eruit ziet. In één van de commentaren op mijn vorige stukje schreef Sander dat het aanbod van boeken niet bijzonder was. En dat is ook zo, wat betreft de reguliere winkel dan, hoewel er wel véél boeken zijn. Maar naast de gewone winkel bevindt zich het antiquariaat in een aparte ruimte en daar vind je tal van bijzondere boeken, een hele wand met 'firsts' van alle grote schrijvers (ik heb in het kader van de nostalgie toch maar even een vroege editie van Ulysses beetgepakt) en een wat rustiger omgeving dan in de gewone winkel. Maar ik had niet de tijd voor een langdurig bezoek. Ik had immers een doel. Na kort door de winkel gedwaald te hebben - waarbij ik een gesigneerd dichtbundeltje van Breyten Breytenbach vond en het boek The yellow-lighted bookshop van Lewis Buzbee dat ik al een tijdje zocht - begaf mij ik mij naar de kassa. Ik vroeg naar de sectie boeken over boeken, maar die was er niet. Vervolgens vroeg ik naar het boek van Mercer en tot mijn verbazing (en die van de verkoper) bleek dat dat boek helemaal niet op voorraad was! Het bekendste boek over Shakespeare & Company is niet te koop in Shakespeare & Company... ik denk dat deze vaststelling de staat van de winkel wel zo ongeveer typeert. 

Met mijn twee aanwinsten maar toch enigszins teleurgesteld verliet ik de winkel, broedend op een mogelijkheid om toch nog aan Mercer's boek te komen. Ik bedacht me dat als ik het boek ergens zou kunnen vinden, ik het alsnog kon laten stempelen bij S&C. Immers, elk boek dat in de winkel wordt gekocht krijgt als bewijs het speciale stempel. Na een aantal vergeefse bezoekjes aan filialen van Gilbert Jeune bedacht ik me tijdens het eten in een restaurant in Rue de la Hûchette dat er ongetwijfeld Engelse boekwinkels in de buurt moesten zijn. Een snelle zoekslag op internet (leve mobiele communicatie!) leerde mij dat op een steenworp afstand van Shakespeare & Company de (van oorsprong Canadese) winkel Abbey was gevestigd, in de Rue de la Parcheminerie. Op de route tussen Shakespeare & Company namen we nog even de tijd voor een ander toeristisch uitstapje, de fraaie 12e eeuwse kerk Saint Julien le Pauvre. Een indrukwekkende kerk, maar wat ik vooral heel mooi vond was het schilderij van de schrijvende evangelist Lucas dat daar hangt. Op mijn route tussen alle boekwinkels vond ik het een mooi beeld om met mij mee te nemen - uiteindelijk gaat het bij boeken altijd om de inspiratie en voor de evangeliën geldt dat natuurlijk in het kwadraat. 

Uiteindelijk bereikten we Abbey. Wat ik niet wist maar toen leerde is dat Abbey al net zo'n prominente plek wil zijn en is als Shakespeare & Company. Ook Abbey heeft een paar unieke kenmerken, zoals de thee die elke gast krijgt aangeboden (in Nederland zijn we dat al gewend van Albert Heijn, maar in Parijs is dat kennelijk heel bijzonder) maar bovenal de vele literaire activiteiten die het organiseert. En Abbey is al net zo'n chaos als Shakespeare & Company, of eigenlijk: een nog grotere chaos. Ik had al veel spijt dat ik onvoldoende tijd had voor Shakespeare & Company, maar het speet mij bovendien dat ik ook niet een paar uur had om door Abbey heen te graven... Achter de kassa zat de eigenaar en toen ik hem zonder veel illusies - gelet op de onduidelijke stapels met boeken die overal in de winkel stonden - vroeg naar het boek van Mercer kwam hij overeind en terwijl hij langzaam mompelde "it should be.... somewhere... around... here!" wees zijn vinger naar een plek op de plank waar niet één, maar twee exemplaren van het boek stonden. Ik had de keuze tussen de Engelse en de Amerikaanse editie, en omdat ik de omslag van de Engelse mooier vond koos ik die. Ik nam geen tijd om het boek verder te bekijken, omdat ik nog terug moest naar Shakespeare & Company voor een stempel en binnen 5 minuten was ik Abbey weer uit - maar wel met de zekerheid dat ik er op een dag zou terugkeren om die winkel eens grondig binnenstebuiten te keren.

Bij Shakespeare & Company was alles als vanouds: druk, rommelig en sfeervol. Maar ik wist niet dat de grootste verrassing van die dag nog op mij wachtte. Ik vroeg of ik een stempel kon krijgen ondanks dat het boek niet in de winkel was gekocht. Dat was geen probleem en de man achter de kassa zei "I really don't know why we don't have it in stock. It is about us, after all...". Hij pakte het stempel en sloeg het boek open. En daar zag ik wat mij tot dan toe was ontgaan: het boek was een gesigneerd exemplaar. Ik verliet de winkel op wolkjes. Niet alleen had ik het boek van Mercer na veel moeite toch gekocht in Parijs, maar het was gesigneerd, gedateerd en bovendien gestempeld in de winkel waar het in het boek allemaal om draait: Shakespeare & Company. Daarmee had ik een uniek boek aan mijn verzameling toegevoegd en bovendien weer een prachtig boekverhaal. Geheel bevredigd dronk ik die avond een wijntje. Parijs heeft mijn hart gestolen en voor altijd wachten er twee boekwinkels als bakens op mijn terugkeer. 

04 augustus, 2009

178 - Op boekenjacht in Parijs (deel 1)

Gelukkig zaten we niet al te ver van Parijs en wie aan Parijs denkt, denkt maar aan één ding: de boekwinkel Shakespeare and Company aan de Rue de la Buchette, tegenover de Notre Dame. Ik moest naar Parijs, ik moest naar Shakespeare and Company en bovenal moest ik in het bezit komen van Jeremy Mercer's boek over Shakespeare and Company: Books, baguettes & bedbugs. Maar waarom moest ik dat allemaal? Laat ik bij het begin beginnen...

Shakespeare and Company is een legendarische en nogal vreemde boekwinkel. De oprichter, George Whitman, startte de huidige winkel na de Tweede Wereldoorlog (in 1951), maar de eerste Shakespeare and Company, opgericht door Sylvia Beach in 1919, was ook al legendarisch. De eerste winkel was een toevluchtsoord van schrijvers als Hemingway, Ezra Pound, Scott Fitzgerald en James Joyce. Het was Beach die als eerste Ulysses publiceerde. De legende wil dat S&C in 1941 moest sluiten omdat Beach weigerde een boek aan de Duitsers te verkopen. Hoewel dat op zich een goed besluit was, kostte het Beach wel de boekwinkel. 

In 1951 liet Whitman S&C herleven en met toestemming van Beach hergebruikte hij de originele naam. Whitman heeft een idealistische inslag en wil zijn boekwinkel vooral inzetten voor een betere wereld en een betere mensheid. Net als de oorspronkelijke winkel is ook de huidige winkel een toevluchtsoord voor - meest jonge - schrijvers. Maar in de beginjaren verbleven ook schrijvers als Allan Ginsberg en William Burroughs in S&C. Maar los van hen is de winkel is de min of meer permanente verblijfplaats van meerdere schrijvers, die als tegenprestatie een handje meehelpen in de winkel. S&C is in de loop van de jaren uitgegroeid tot een universum op zichzelf, met bijzondere bewoners en een bijzondere manier van werken. Whitman schat dat in de loop van de jaren tienduizenden in zijn winkel hebben geslapen. Sommigen een dag, sommigen een week, sommigen ruim vijf jaar... En allemaal hebben ze hun biografie achtergelaten - dat is de enige eis die Whitman stelt. Tezamen vormt dit een gigantisch archief en een fascinerend tijdsbeeld van de laatste halve eeuw. Want iedereen die een biografie schrijft wil daarin natuurlijk laten zien dat hij of zij een schrijver is, en bovendien gaat het vaak om mensen die om een of andere reden op de vlucht zijn, de weg kwijt zijn, worstelen met de vragen des levens, etc. Alleen het publiceren van al deze biografieën zou iets heel bijzonders opleveren. Maar daarnaast wil S&C het middelpunt van de literaire cultuur in Quartier Latin zijn, met als gevolg een onafgebroken rij bijeenkomsten met en over auteurs, literaire festivals en allerlei andere activiteiten. Ook dat is allemaal bewaard en ook dat geeft een fraaie inkijk in de literaire wereld van de laatste halve eeuw. Op de site van Shakespeare and Company zijn (aanklikbare) voorbeelden van het archief te zien. En o ja, soms worden er ook nog boeken verkocht...

Doordat S&C in elke toeristische gids van Parijs staat is het er structureel druk. Toch heeft de winkel al die jaren haar bijzondere karakter weten te behouden. Hoe de wereld van S&C eruitziet is recent beschreven door Jeremy Mercer, een Canadese schrijver die enkele maanden in S&C woonde, een vertrouweling van Whitman werd en een fraai portret heeft geschreven over de wereld van deze boekwinkel. Deze zomer is het boek ook in het Nederlands verschenen, onder de titel Een bed tussen de boeken. De recensie van Ariejan Korteweg in de Volkskrant van 30 juli (gepubliceerd één dag voor ik in de winkel was, maar dat wist ik toen nog niet...) geeft een goede beschrijving van het boek en van de winkel. In het boek van Mercer gaat het onder meer over de opvolging van de winkel - Whitman is inmiddels de 90 gepasseerd. Uiteindelijk zet zijn dochter de winkel voort, maar naast deze strijd om het voortbestaan geeft Merder een inkijkje in de geschiedenis van de winkel, de ideeën van Whitman en natuurlijk portretten van een aantal illustere bewoners van S&C. 

 Kortom, gewapend met deze kennis ging ik naar Parijs. Maar omdat deze post te lang wordt als ik het hele verhaal vertel, en om iedereen de gelegenheid te geven de hyperlinks te volgen, vervolg ik mijn relaas over de jacht op Mercer's boek en het bezoek aan S&C (met een onverwacht einde!) in mijn volgende bijdrage.